حسابداری سنجش مسئولیت

[Mohammad]

حسابداری سنجش مسئولیت

حسابداری سنجش مسئولیت بسیاری از واحدهای تجاری –تولیدی به بخشهای كوچكتری تقسیم میشوند و به هریك از بخشها مسئولیتهای خاصی واگذار می گردد. هر یك از بخشها متشكل از افرادی است كه درباره وظایف معین یا امور مدیریت مسئولیت دارند . مدیریت ارشد واحدهای تجاری –تولیدی باید از هماهنگی اهداف مدیران این بخشها با هدفهای كلی واحد انتفاعی اطمینان حاصل كنند .هماهنگی هدفها نیز هنگامی حاصل میشود كه مدیران هر یك از بخشهای تابعه در صدد دستیابی به اهدافی باشند كه توسط مدیریت ارشد تعیین شده است.

سئوالی كه در این مقطع میتوان مطرح كرد این است كه سیستم حسابداری مدیریت واحد تجاری –تولیدی چگونه میتواند به هماهنگی هدفها كمك كند . حسابداری سنجش مسئولیت به مفاهیم و ابزارهای مختلفی اشاره دارد كه حسابداران مدیریت را قادر میسازد تا عملكرد بخشها و افراد مربوط را ارزیابی و از هماهنگی هدفها اطمینان حاصل كنند .

 

مراكز مسئولیت

 

اساس سیستم حسابداری سنجش مسئولیت این است كه هر یك از بخشهای تابعه واحد انتفاعی را نوعی مركز مسئولیت محسوب و متناسب با وظایف محوله سازماندهی كنند . مركز مسئلیت معمولأ به بخشی از واحد انتفاعی اطلاق میشود كه مدیر آن ،مسئول حسابدهی در قبال نتایج مالی فعالیتهای آن بخش می باشد . مراكز مسئولیت را معمولأ می توان به چهار نوع به شرح زیر طبقه بندی كرد.

 

مركز هزینه

 

مركز هزینه بخشی از سازمان است كه مدیر آن مسئولیت حسابدهی در قبال هزینه های انجام شده در آن بخش را به عهده دارد . مثلأبخش رنگ كاری یك كارخانه اتومبیل سازی را میتوان مركز هزینه محسوب كرد.

مركز درآمد

مدیر یك مركز درآمد ،مسئولیت حسابدهی درآمدهایی را به عهده دارد كه به آن مركز نسبت داده می شود . مثلأ بخش فروش یك شركت تولیدی ،مركز درآمد به شمار می آید.

 

مركز سود

 

مركز سود بخشی از سازمان است كه مدیر آن مسئولیت حسابدهی در قبال سودهای تحصیل شده آن مركز را به عهده دارد . از آنجا كه سود مساوی حاصل تفریق درآمد و هزینه است ،مدیران مراكز سود مسئولیت حسابدهی در آمدها و هزینه های منسوب به بخش مربوط به خود را عهده دار می باشند. مثلأ یك رستوران متعلق به زنجیره رستورانها را میتوان مركز سود تلقی كرد .

 

مركز سرمایه گذاری

 

مدیر یك مركز سرمایه گذاری مسئولیت حسابدهی سود تحصیل شده در بخش مربوط و سرمایه تخصیص یافته به ان را به عهده دارد به بیان دیگر ،مدیران این قبیل مراكز در مقابل سود حاصل از بكار گیری سرمایه تخصیص یافته مسئولیت حسابدهی دارند . مثلأ یك بخش تابعه از یك شركت سهامی بزرگ را میتوان مركز سرمایه گذاری محسوب كرد.

 

گزارشهای عملكرد

 

عملكرد هر یك از مراكز مسئولیت بطور ادواری تلخیص و از طریق گزارشهای عملكرد گزارش می شود. گزارشهای عملكرد معمولأ نتایج مالی بودجه شده و نتایج واقعی هر یك از مراكز مسئولیت را منعكس می كند . مثلأ در گزارش عملكرد یك مركز هزینه ،مبالغ بودجه شده و واقعی هر یك از انواع هزینه مربوط به ان مركز انعكاس می یابد . در این قبیل گزارشها انحرافات مبالغ واقعی از مبالغ بودجه شده نیز محاسبه و گزارش میشود . اطلاعات منعكس در گزارشهای عملكرد به مدیران كمك می كند تا بر اساس مدیریت بر مبنای استثنائات عملیات واحد را به نحوی موثر كنترل كنند .

سلسله مراتب گزارشهای عملكرد از پایین ترین سطح شروع میشود و تا رده های بالا ادامه مییابد . ایسلسله مراتب ،مشابه سلسله مراتب سازمانی واحد تجاری – تولیدی میباشد. هر یك ازمدیران سازمان ،گزارش عملكرد مربوط به بخش خود و همچنین گزارشهای عملكرد بخشهای تابعه خود را دریافت میكند . با در اختیار داشتن این گزارشها ،مدیریت واحد تجاری میتواند عملكرد بخشهای تابعه و همچنین عملكرد كل واحد را ارزیابی كند . این ارزیابیها ،موجب بهبود عملكرد واحد تجاری ،انگیزش كاركنان و برنامه ریزی عملیات آتی می شود.

بودجه- تجزیه و تحلیل انحرافات و حسابداری سنجش مسئولیت

در گزارشهای عملكرد ،مكررأ ارقام بودجه شده و تجزیه وتحلیل انحرافات مورد تأ كید قرار میگیرد . بنابراین ، مقوله های بودجه بندی ،تجزیه وتحلیل انحرافات و حسابداری سنجش مسئولیت ارتباط نزدیكی با یكدیگر دارند . با توجه به اطلاعات ارائه شده در بودجه انعطاف پذیر می توان درآمدها ،هزینه ها و سود واقعی را با ارقام متناظر در بودجه انعطاف پذیرمقایسه كرد . بدیهی است قابلیت مقایسه ارقام بودجه شده با ارقام واقعی در صورتی وجود دارد كه هر دو دسته ارقام برای سطح یكسانی از عملیات گردآوری شده باشد. انحرافات موجود بین ارقام بودجه و ارقام واقعی باید به اجزای متشكله آن تجزیه شود تا بتوان مسئولین انحراف را مشخص كرد و عملكرد را بهبود بخشید . بنابراین ،تجزیه وتحلیل انحرافات ،ابزاری با اهمیت و كارآمد برای حسابداران سنجش مسئولیت به شمار می آید.